Öz
Amaç: Koroner anjiyografi ile tanı konulan Koroner Arter Hastalığı (KAH) hastalarında risk faktörlerinin dağılımını araştırmak ve cinsiyete göre önem sırasını belirlemektir.
Gereç ve Yöntemler: Koroner anjiyografiyle KAH varlığı belgelenen 326’sı erkek, 118’i kadın hasta çalışmaya dahil edilmiştir. Çalışmada KAH’nin gelişimindeki risk faktörlerinden sadece yaş, cinsiyet, sosyoekonomik durum, aile öyküsü, fiziksel inaktivite, sigara kullanımı, hipertansiyon (HT), diyabet (DM), hiperlipidemi (HL), obezite, depresyon ve anksiyete sorgulanmıştır. Hastaların risk durumları; anket, K.U.N.G. (M.I.N.I.) Uluslararası Nöro-psikiyatrik (Kısa) Görüşme ölçeği, Fiziksel Aktivite Anketinin kısa formu (IPAQ-s) ve Sürekli Kaygı Ölçeğiyle değerlendirilmiştir. Tanımlayıcı analizler ve Ki-kare testi ile istatiksel değerlendirmeler yapılmıştır.
Bulgular: Erkekte kanıtlanmış risk faktörü sıralamasında ilk üç sırada yaş (%92,9), fiziksel inaktivite (%60,1) ve HT (%58,9); kadında ise aynı üç risk faktörü %87,3 HT, %85,6 yaş, %84,7 oranında fiziksel inaktivite saptanmıştır. Erkeklerde tek başına sigara kullanımı anlamlı derecede yüksek iken, kadınlarda fiziksel inaktivite, aile öyküsü, HT, DM, HL ve obezitenin sıklığının anlamlı olarak daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Kanıtlanmış ve olası risk faktörleri birlikte değerlendirildiğinde, iki cinsiyet arasındaki sıralamanın farklılık gösterdiği gözlemlenmiştir.
Sonuç: KAH kadın ve erkekler için riskler yönüyle multifaktöriyeldir; ancak risk faktörü sıralaması farklılıklar içermektedir. Hastalığa ve buna sekonder mortalitenin önlenmesinde; hem kişisel bakımın hem ulusal programların bu farklılıkların göz ardı edilmeden yapılması önemli bir katkı sağlayacaktır. Bununla birlikte; kanıtlanmış risklerle birlikte; olası risk faktörlerinin de kanıtlanabilmesi için yeni çalışmaların yapılması önemlidir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- World Health Organization (WHO). Noncommunicable diseases. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/noncommunicable-diseases. (Access Date: 10.03.2025)
- TUİK Haber Bülteni. Ölüm ve Ölüm Nedeni İstatistikleri, 2021 Ölüm ve Ölüm Nedeni İstatistikleri. 2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=%C3%96l%C3%BCm-ve-%C3%96l%C3%BCm-Nedeni%C4%B0statistikleri-2021-%2045715&dil=1. (Access Date: 09.03.25)
- Türkiye Kalp Ve Damar Hastalıklarını Önleme Ve Kontrol Programı. Sağlık Bakanlığı; TSHGM. Yayın No:743. 2008 1-115. (Access Date: 09.07.24)
- Keser N. Koroner arter hastalığı risk faktörleri: kadınlar erkeklerden farklı mı? http://www.saglik365.com/CMS/ContentDetails.jsf;jsessionid=4720EA3CBC4DA1AF6D039C0CB76 95C25?ID=794&CategoryID=170. (Access Date: 29.08.24)
- Bello,N, Mosca L. Epidemiology of coronary heart disease in women. Prog Cardiovasc Dis. 2004 Jan-Feb;46(4):287-95. https://doi.org/10.1016/j.pcad.2003.08.001
- Öner N, Le Compte A, Süreksiz Durumluk / Sürekli Kaygı Envanteri El Kitabı, 2. Basım, İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 1985
- Öztürk M. Üniversitede Eğitim Gören Öğrencilerde Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketinin Geçerliliği ve Güvenilirliği ve Fiziksel Aktivite Düzeylerinin Belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Programı Yüksek Lisans Tezi. Ankara; 2005. 1-69.
- Engeler A. M.I.N.I. Araçları Türkçe Uyarlama 5.0.0., GSK, İstanbul, 2004
- Sesti AM. State-Trait Anxiety Inventory in Medication Clinical Trials. QoL Newsletter 2000; 25: 15-16.
- Third Report of the National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults (Adult Treatment Panel III) Final Report. National Cholesterol Education Program National Heart, Lung, and Blood Institute, National Institutes of Health. NIH Publication No. 02-5215 September 2002.
- Türk Kardiyoloji Derneği Koroner Kalp Hastalıkları Korunma ve Tedavi Kılavuzu 2002. https://tkd.org.tr/kilavuz/k11/4e423.htm?wbnum=1604. (Access Date: 30.08.24)
- Aladağ N, Özdemir M, Yurtdaş M, Gümrükçüoğlu HA. Akut Koroner Sendrom ile Başvuran Hastaların Klinik Özellikleri, Risk Faktörleri ve Tedavi Yöntemleri. Van Tıp Dergisi 2019; 26(4): 505-513. https://dx.doi.org/10.5505/vtd.2019.82542
- Çakıroğlu Ş. Kardiyovasküler hastalık tanısı alan bireylerin risk faktörleri bilgi düzeyleri ve hastalık algılarının değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi 2023.
- Sönmez K, Akçay A, Gençbay M, Akçakoyun M, Demir D, Elönü OH, Pala S, Duran N, Değertekin M. Koroner arter hastalığı anjiyografik olarak saptanmış olgularda risk faktörlerinin dağılımı. Türk Kardiyol Dern Arş 2002; 30(3): 191-198.
- Görenek B, Birdane A, Ünalır A. Kadınlarda koroner arter hastalığı: Risk faktörleri, klinik tablolar, tanı ve tedavi yaklaşım farklılıkları. Türk Kardiyol Dern Arş 2000; 28(1): 60-69.
- Rich-Edwards JW, Manson JE, Hennekens CH, et al. The primary prevention of coronary heart diseases in women. N Engl J Med 1995; 332(26): 1758-1766. https://doi.org/10.1056/NEJM199506293322607.
- Türkiye Sağlık Araştırması 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Saglik-Arastirmasi 2022-49747 (Access Date: 03.09.2024)
- Yusuf S, Hawken S, Ounpuu S, et al. Effect of potentially modifiable risk factors associated with myocardial infarction in 52 countries (the INTERHEART study): Case-control study. Lancet 2004; 364: 937-952. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(04)17018-9.
- Sönmez K, Pala S, Mutlu B, İzgi A, Bakal RB, İncedere O, Özden K, Doğan Y, Turan F. Koroner arter hastalığı bulunan olgularda risk faktörlerinin erkek ve kadınlarda sosyoekonomik duruma göre dağılımı. Anadolu Kardiyol Derg 2004; 4: 301-305.
- Suman S, Pravalika J, Manjula P, Farooq U. Gender and CVD- Does It Really Matter? Curr Probl Cardiol 2023 May; 48(5): 101604. https://doi.org/10.1016/j.cpcardiol.2023.101604.
- Loomba RS, Arora R. Prevention of coronary heart disease in women. Therapeutic Advances in Cardiovascular Disease 2008; 2(5): 321-327. https://doi.org/10.1177/1753944708093511.
- Gopalakrishnan P, Ragland MM, Tak T. Gender differences in coronary artery disease: Review of diagnostic challenges and current treatment. Postgraduate Medicine 2009 Mar; 121(2): 60-68. https://doi.org/10.3810/pgm.2009.03.1977
- Tan YY, Gast GC, van der Schouw YT. Gender differences in risk factors for coronary heart disease. Maturitas. 2010 Feb;65(2):149-60. https://doi.org/10.1016/j.maturitas.2009.09.023
- Vajo Z, Acs N, Toth K, Dinya E, et al. Cardiovascular risk status and primary prevention in postmenopausal women: The MENOCARD study. Wiener Klinische Wochenschrift 2009; 121(5-6): 202-208. https://doi.org/10.1007/s00508-009-1152-4
- Appelman Y, van Rijn BB, Ten Haaf ME, Boersma E, Peters SA. Sex differences in cardiovascular risk factors and disease prevention. Atherosclerosis 2015 Jul; 241(1): 211-218. https://doi.org/10.1016/j.atherosclerosis.
- Gao Z, Chen, Z Sun A, Deng X. Gender differences in cardiovascular disease. Medicine in Novel Technology and Devices 2019. https://doi.org/10.1016/j.medntd.2019.100025
The priority order of risk factors for coronary artery disease with respect to gender-based differences
Öz
Aim: To investigate the distribution of risk factors in coronary artery disease (CAD) patients diagnosed by coronary angiography and to determine the order of importance according to gender.
Materials and Methods: A total of 326 men, 118 women; whose CAD was documented by coronary angiography were included in this study. Age, gender, socioeconomic status, family history, physical inactivity, smoking, hypertension (HT), diabetes (DM), hyperlipidemia (HL), obesity, depression and anxiety were questioned as risk factors for the development of CAD. The patients' risk status was evaluated using a questionnaire and K.U.N.G. (M.I.N.I.), International Neuro-psychiatric (Brief) Interview scale, Physical Activity Questionnaire short form (IPAQ-s) and Trait Anxiety Scale. Descriptive analyses, chi-square test were used for statistical evaluations.
Results: In men, top three proven risk factors were age, physical inactivity, HT; 58.9%, 92.9% and 60.1% respectively; while in women, the same three risk factors were 87.3% HT, 85.6% age, and 84.7% physical inactivity. While smoking alone was significantly higher in men, the frequency of physical inactivity, family history, HT, DM, HL, and obesity were significantly higher in women. When proven and probable risk factors were evaluated together, it was observed that ranking was different between genders.
Conclusion: CAD is multifactorial in terms of risks for men and women; however, the ranking of risk factors differs. For prevention of the disease and disease caused mortality; both personal care and national programs should be prepared; without ignoring these differences, will make important contribution. However, it’s crucial to carry out further studies to confirm the potential risk factors alongside the established risks.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- World Health Organization (WHO). Noncommunicable diseases. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/noncommunicable-diseases. (Access Date: 10.03.2025)
- TUİK Haber Bülteni. Ölüm ve Ölüm Nedeni İstatistikleri, 2021 Ölüm ve Ölüm Nedeni İstatistikleri. 2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=%C3%96l%C3%BCm-ve-%C3%96l%C3%BCm-Nedeni%C4%B0statistikleri-2021-%2045715&dil=1. (Access Date: 09.03.25)
- Türkiye Kalp Ve Damar Hastalıklarını Önleme Ve Kontrol Programı. Sağlık Bakanlığı; TSHGM. Yayın No:743. 2008 1-115. (Access Date: 09.07.24)
- Keser N. Koroner arter hastalığı risk faktörleri: kadınlar erkeklerden farklı mı? http://www.saglik365.com/CMS/ContentDetails.jsf;jsessionid=4720EA3CBC4DA1AF6D039C0CB76 95C25?ID=794&CategoryID=170. (Access Date: 29.08.24)
- Bello,N, Mosca L. Epidemiology of coronary heart disease in women. Prog Cardiovasc Dis. 2004 Jan-Feb;46(4):287-95. https://doi.org/10.1016/j.pcad.2003.08.001
- Öner N, Le Compte A, Süreksiz Durumluk / Sürekli Kaygı Envanteri El Kitabı, 2. Basım, İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 1985
- Öztürk M. Üniversitede Eğitim Gören Öğrencilerde Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketinin Geçerliliği ve Güvenilirliği ve Fiziksel Aktivite Düzeylerinin Belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Programı Yüksek Lisans Tezi. Ankara; 2005. 1-69.
- Engeler A. M.I.N.I. Araçları Türkçe Uyarlama 5.0.0., GSK, İstanbul, 2004
- Sesti AM. State-Trait Anxiety Inventory in Medication Clinical Trials. QoL Newsletter 2000; 25: 15-16.
- Third Report of the National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults (Adult Treatment Panel III) Final Report. National Cholesterol Education Program National Heart, Lung, and Blood Institute, National Institutes of Health. NIH Publication No. 02-5215 September 2002.
- Türk Kardiyoloji Derneği Koroner Kalp Hastalıkları Korunma ve Tedavi Kılavuzu 2002. https://tkd.org.tr/kilavuz/k11/4e423.htm?wbnum=1604. (Access Date: 30.08.24)
- Aladağ N, Özdemir M, Yurtdaş M, Gümrükçüoğlu HA. Akut Koroner Sendrom ile Başvuran Hastaların Klinik Özellikleri, Risk Faktörleri ve Tedavi Yöntemleri. Van Tıp Dergisi 2019; 26(4): 505-513. https://dx.doi.org/10.5505/vtd.2019.82542
- Çakıroğlu Ş. Kardiyovasküler hastalık tanısı alan bireylerin risk faktörleri bilgi düzeyleri ve hastalık algılarının değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi 2023.
- Sönmez K, Akçay A, Gençbay M, Akçakoyun M, Demir D, Elönü OH, Pala S, Duran N, Değertekin M. Koroner arter hastalığı anjiyografik olarak saptanmış olgularda risk faktörlerinin dağılımı. Türk Kardiyol Dern Arş 2002; 30(3): 191-198.
- Görenek B, Birdane A, Ünalır A. Kadınlarda koroner arter hastalığı: Risk faktörleri, klinik tablolar, tanı ve tedavi yaklaşım farklılıkları. Türk Kardiyol Dern Arş 2000; 28(1): 60-69.
- Rich-Edwards JW, Manson JE, Hennekens CH, et al. The primary prevention of coronary heart diseases in women. N Engl J Med 1995; 332(26): 1758-1766. https://doi.org/10.1056/NEJM199506293322607.
- Türkiye Sağlık Araştırması 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Saglik-Arastirmasi 2022-49747 (Access Date: 03.09.2024)
- Yusuf S, Hawken S, Ounpuu S, et al. Effect of potentially modifiable risk factors associated with myocardial infarction in 52 countries (the INTERHEART study): Case-control study. Lancet 2004; 364: 937-952. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(04)17018-9.
- Sönmez K, Pala S, Mutlu B, İzgi A, Bakal RB, İncedere O, Özden K, Doğan Y, Turan F. Koroner arter hastalığı bulunan olgularda risk faktörlerinin erkek ve kadınlarda sosyoekonomik duruma göre dağılımı. Anadolu Kardiyol Derg 2004; 4: 301-305.
- Suman S, Pravalika J, Manjula P, Farooq U. Gender and CVD- Does It Really Matter? Curr Probl Cardiol 2023 May; 48(5): 101604. https://doi.org/10.1016/j.cpcardiol.2023.101604.
- Loomba RS, Arora R. Prevention of coronary heart disease in women. Therapeutic Advances in Cardiovascular Disease 2008; 2(5): 321-327. https://doi.org/10.1177/1753944708093511.
- Gopalakrishnan P, Ragland MM, Tak T. Gender differences in coronary artery disease: Review of diagnostic challenges and current treatment. Postgraduate Medicine 2009 Mar; 121(2): 60-68. https://doi.org/10.3810/pgm.2009.03.1977
- Tan YY, Gast GC, van der Schouw YT. Gender differences in risk factors for coronary heart disease. Maturitas. 2010 Feb;65(2):149-60. https://doi.org/10.1016/j.maturitas.2009.09.023
- Vajo Z, Acs N, Toth K, Dinya E, et al. Cardiovascular risk status and primary prevention in postmenopausal women: The MENOCARD study. Wiener Klinische Wochenschrift 2009; 121(5-6): 202-208. https://doi.org/10.1007/s00508-009-1152-4
- Appelman Y, van Rijn BB, Ten Haaf ME, Boersma E, Peters SA. Sex differences in cardiovascular risk factors and disease prevention. Atherosclerosis 2015 Jul; 241(1): 211-218. https://doi.org/10.1016/j.atherosclerosis.
- Gao Z, Chen, Z Sun A, Deng X. Gender differences in cardiovascular disease. Medicine in Novel Technology and Devices 2019. https://doi.org/10.1016/j.medntd.2019.100025
Ayrıntılar
| Birincil Dil | İngilizce |
|---|---|
| Konular | Sağlık Gözetimi |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 8 Aralık 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 29 Mayıs 2025 |
| Kabul Tarihi | 7 Ağustos 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 64 Sayı: 4 |
Ege Tıp Dergisi, makalelerin Atıf-Gayri Ticari-Aynı Lisansla Paylaş 4.0 Uluslararası (CC BY-NC-SA 4.0) lisansına uygun bir şekilde paylaşılmasına izin verir.